پارس پروژه پرتال خدمات دانشگاهی
متن کامل مقاله موجود نمی باشد
فهرست مطالب
چکیده ۱
مقدمه ۲
۱- فصل اول : روحانیت شیعه در بستر تاریخ ۸
۱-۱- بخش اول : شیعه و تلاش برای حیات استمرار ۹
۱-۱-۱- معانی و تاریخ اولیه شیعه ۱۰
۱-۱-۲- فرایند تحول فقه سیاسی شیعه از عصر غیبت تا انقلاب مشروطه ۱۲
۱-۱-۲-۱- الف ) دوره امامت (۳۵-۳۲۹ ه.ق) ۱۲
۱-۱-۲-۲- ب) دوران رویکرد به سلطان عادل و عصر شکوفایی فقه خصوصی (۳۲۹ – ۹۰۵ ق) ۱۳
۱-۱-۲-۳- ج) عصر سلطنت و ولایت ـ دوران مشروعیت دادن به سلطان عادل (۹۰۷-۱۳۲۴ ق) ۱۵
۱-۱-۲-۴- د) دوران رویکرد به حکومت مردمی و عرفی (۱۳۲۴ ق – ۱۳۵۸ ش) ۱۷
۱-۱-۳- تعریف لغوی حوزه ۱۹
۱-۱-۴- تعریف حوزه علمیه ۱۹
۱-۱-۵- وجه تسمیه ۱۹
۱-۱-۶- نحوه اداره مدارس علمیه ۲۰
۱-۱-۷- امکانات مدارس علمیه ۲۳
۱-۱-۸- طلبه و استاد ۲۵
۱-۱-۹- پایگاه آموزش در اسلام ۲۶
۱-۱-۱۰- آغاز آموزش اسلامی ۲۸
۱-۱-۱۱- جایگاه‌های رسمی آموزش ۳۰
۱-۱-۱۲- مساجد ۳۱
۱-۱-۱۳- مدارس اسلامی ۳۴
۱-۱-۱۴- جدا شدن مدرسه از مسجد ۳۵
۱-۱-۱۵- بیت الحکمه ۳۶
۱-۱-۱۶- دارالعلم ها ۳۸
۱-۱-۱۷- مدارس قبل از نظامیه ۴۱
۱-۱-۱۸- نظامیه ها و شکل گیری نهائی نهاد آموزش اسلامی ۴۲
۱-۱-۱۹- حمله مغول و پیامدهای فرهنگی ۴۵
۱-۱-۲۰- آزادی مباحثات مذهبی ۴۸
۱-۱-۲۱- صفویان و رونق حوزه های شیعی ۵۰
۱-۱-۲۲- زمینه های گرایش به تشیع ۵۱
۱-۱-۲۳- رسمیت مذهب شیعه ۵۳
۱-۱-۲۴- دعوت علمای جبل عامل به ایران ۵۴
۱-۱-۲۵- افزایش مدارس ۵۷
۱-۱-۲۶- فترت حوزه های شیعه در ایران و رونق آن در عراق ۵۹
۱-۲- بخش دوم : روحانیت شیعه در دوران قاجار ۶۱
۱-۲-۱- فقه چیست ؟ ۶۲
۱-۲-۲- تاریخ اجتهاد در مذهب شیعه امامیه ۶۳
۱-۲-۳- اجتهاد و تقلید و برآمدن فقها ۶۵
۱-۲-۴- اجازه اجتهاد ۶۶
۱-۲-۵- اجازه روایت و اجتهاد ۶۷
۱-۲-۶- مبانی نظری مرجعیت ۶۹
۱-۲-۷- غلبه مکتب اصولی بر اخباری و ظهور مجتهدان بزرگ ۷۱
۱-۲-۸- مناسبات علما و پادشاهان قاجار ۷۵
۱-۲-۹- تقسیم بندی روحانیان بر اساس مواضع ایشان در برابر حکومت قاجار ۸۰
۲- فصل دوم : خراسان در جنبش مشروطیت ۸۲
۲-۱- بخش اول : نهضت مشروطیت و حوادث خراسان ۸۳
۲-۱-۱- گسترش مذهب تشیع در خراسان ۸۴
۲-۱-۲- اوضاع علمی مشهد ۸۸
۲-۱-۳- مدارس قدیمی مشهد ۹۳
۲-۱-۴- امتیاز تنباکو آغاز جنبش مشروطیت و قدرت گیری روحانیون و واکنش روحانیت خراسان ۹۷
۲-۱-۵- جنبش مشروطه و دامنه‌ی آن در خراسان ۱۰۳
۲-۱-۶- غائله کمبود نان ۱۰۴
۲-۱-۷- دیدگاه علما نسبت به نظام مشروطیت ۱۱۲
۲-۱-۸- مواضع و دیدگاههای علمای خراسان در انقلاب مشروطیت ۱۱۴
۲-۱-۹- علمای همسو با انقلاب مشروطه خواه ۱۱۴
۲-۱-۹-۱- آخوند خراسانی ۱۱۵
۲-۱-۹-۲- شیخ مرتضی آشتیانی ۱۱۷
۲-۱-۹-۳- شیخ احمد بهار ۱۱۹
۲-۱-۹-۴- حاج میرزا حبیب خراسانی ۱۲۲
۲-۱-۹-۵- محمد باقر رضوی ۱۲۵
۲-۱-۹-۶- حاج زین العابدین سبزواری ۱۲۷
۲-۱-۹-۷- حاج فاضل ۱۲۸
۲-۱-۹-۸- محمد کفایی ((آقازاده خراسانی)) ۱۳
۲-۱-۹-۹- مجتهدی ۱۳۳
۲-۱-۹-۱۰- محمد هادی هادوی ۱۳۴
۲-۱-۱۰- علمای مخالف مشروطیت ۱۳۶
۲-۱-۱۰-۱- ملا علی اکبر بروجردی ۱۳۸
۲-۱-۱۰-۲- شیخ رجبعلی بجنوردی ۱۳۸
۲-۱-۱۰-۳- حاج اسماعیل دهکی ۱۴۰
۲-۱-۱۰-۴- میرزا محمد ابراهیم رضوی ۱۴۱
۲-۱-۱۰-۵- سید علی سیستانی ۱۴۴
۲-۱-۱۰-۶- شیخ علی اکبر نوقانی ۱۴۵
۲-۱-۱۱- علمای بی طرف ۱۴۷
۲-۱-۱۱-۱- اولیای بافقی ۱۴۸
۲-۱-۱۱-۲- شیخ محمدرضا بروجردی ۱۴۹
۲-۱-۱۱-۳- شیخ محمد تقی تربتی ۱۵۰
۲-۱-۱۱-۴- شیخ محمد حسین خراسانی ۱۵۱
۲-۱-۱۱-۵- شیخ مهدی خراسانی ۱۵۲
۲-۱-۱۱-۶- سید عباس شاهرودی ۱۵۳
۲-۱-۱۱-۷- ملاهاشم خراسانی ۱۵۴
۲-۱-۱۱-۸- میرزا عبدالرحمن مدرس ۱۵۵
۲-۲- بخش دوم: مشروطه دوم و عکس العمل روحانیون خراسان ( از فتح تهران تا کودتای ۱۲۹۹ ش ) ۱۵۷
۲-۲-۱- ماجرای هیئت شوستر ۱۵۸
۲-۲-۲- سربازان روسی در خراسان ۱۶۰
۲-۲-۳- جنبش کلنل محمد تقی پسیان ۱۷۳
۲-۲-۴- کودتای سوم اسفند و تاثیرات آن بر خراسان ۱۷۷
۲-۲-۵- کودتای ۱۲۹۲ ش و علمای خراسان ۱۷۹
۳- فصل سوم: نتیجه گیری ۱۸۲
فهرست پیوستها ۱۸۵
تصاویر پیوستها ۱۸۶
نمونه اجازه اجتهادها ۲۰۴
منابع و مآخذ ۲۰۹
مجلات و روزنامه ها ۲۲۰
چکیده
روحانیت شیعه در عصر قاجاریه از نیرومندترین و متنفذترین اقشار جامعه محسوب می شدند , و در عرصه‌های مختلف دینی , اجتماعی و سیاسی , علما ضمن حل مسایل شرعی و دینی مردم در برابر جریانهای انحرافی مانند بابیت , بهائیت , شیخیه و مانند آن ایستادگی کردند و در اکثر جنبشها و حرکتهای عدالتخواهانه , نقش هدایت گری , سازمان دهی و بسیج نیروها را بعهده داشتند و نهضت مشروطیت نیز از این قاعده مستثنی نبود.
بدیهی است در این پژوهش جهت گیری عمده , معطوف به نقش کانونهای دینی خراسان در انقلاب مشروطیت ایران است. علمای مذهبی در رویارویی با مشروطیت , از خود واکنش های مختلفی نشان دادند.شناخت هر چه صحیح تر و نقد چگونگی و چرایی دیدگاهها و مواضع سیاسی آنها از اهمیت فراوانی برخوردار است.
روحانیت خراسان همانند علمای سایر شهرهای ایران در جنبش مشروطیت نقش های متفاوتی ایفا کردند.گروهی به مخالفت با نظام مشروطه پرداختند , تعدادی از آنان از مشروطه خواهان بودند و گروهی هم بی طرف ماندند.عده ای هم از روحانیون خراسان ابتدا از مشروطه خواهان حمایت نمودند اما پس از پیروزی جنبش مشروطه به مخالفت با این جنبش پرداختند.
به نظر می رسد در انقلاب مشروطیت علمای خراسان به اندازه ی علمای پایتخت مشارکت سیاسی نداشتند.ظاهرا این امر دلایلی چون : سنتی بودن و جو مذهبی مشهد , وجود موقوفات حرم مطهر امام رضا که تعدادی از علما نمی‌خواستند از آن محروم شوند , تعدادی مخالف دخالت در سیاست بودند و یا به دلیل عدم آشنایی با نظام سیاسی مشروطه , دخالت در مشروطیت را صلاح نمی دانستند.
در جریان فتنه یوسف خان هراتی و طالب الحق , تعدادی از روحانیون بزرگ مشهد از آنان حمایت کردند و مشروطه را کفر اعلام نمودند و روسها که به بهانه ناامنی خراسان و حفاظت اتباع خود نیروهای زیادی به مشهد وارد کردند و به بهانه بیرون کردن یوسف خان و طالب الحق و متحصنین در حرم , گنبد امام رضا (ع) را بمباران کردند و تعداد زیادی از مردم بی گناه را به قتل رساندند و نفایس حرم را به غارت بردند.
به دنبال سرخوردگی و تضعیف روحانیون از انقلاب مشروطیت , نهضت مشروطه نیز , تضعیف شد که در نهایت منجر به کودتای ۱۲۹۹ ش. رضاخان و ظهور دیکتاتوری در صحنه ی سیاست ایران شد.