اطلاعیه

مستندات فقهی احکام تیمم از منظر امامیه و اهل سنت

متن کامل این فایل موجود نمی باشد فهرست مطالب صرفا برای آشنایی دانشجویان با سر فصل هایمقاله ارائه شده است.

فهرست مطالب

چکیده ۱
مقدمه ۳

فصل نخست: کلیات تحقیق ۵
مبحث اول: بیان مسأله ۵
مبحث دوم: تاریخچه موضوع ۵
مبحث سوم: ضرورت – اهداف و اهمیت موضوع ۶
مبحث چهارم: پرسش های تحقیق و فرضیه ها ۷
مبحث پنجم: روش تحقیق ۷
مبحث ششم: مرروی بر تحقیقات گذشته ۸
مبحث هفتم: تعریف اصطلاحات و بیان مفاهیم ۸
گفتار اول: تعریف لغوی و اصطلاحی تیمم ۸
گفتار دوم: معنای لغوی و اصطلاحی رخصت ۹
گفتار سوم: معنای لغوی و اصطلاحی عزیمت ۱۰
گفتار چهارم: معنای لغوی و اصطلاحی اجزاء ۱۰

فصل دوم: کیفیت ، موارد وجوب ، شرایط و ویژگیهای تیمم ۱۱
مبحث اول: کیفیت تیمم ۱۱
گفتار اول: نیت در تیمم ۱۱
گفتار دوم: زدن دست ها بر زمین و تعیین تعداد ضربات ۱۵
گفتار سوم: تعیین مسح صورت ۱۷
گفتار چهارم: تعیین حدود مسح دست ها ۱۹
گفتار پنجم: ترتیب یا موالات ۲۰
مبحث دوم: موارد وجوب ۲۲
گفتار اول: وجوب تیمم جنب ۲۲
گفتار دوم: وجوب تیمم حائض ، نفساء و مستحاضه ۳۰
گفتار سوم: وجوب تیمم میت و چگونگی آن ۳۲
گفتار چهارم: وجوب تیمم غائط و چگونگی آن ۳۶
گفتار پنجم: وجوب تیمم برای حدث خواب و اغماء ۳۸
گفتار ششم: تعلق وجوب تیمم، هنگامیکه میت ، محدث و جنب جمع میشوند ۳۹
گفتار هفتم: وجوب تیمم در صورت مشتبه شدن آب و بول ۴۳
گفتار هشتم: وجوب تیمم در صورتیکه آب محکوم به نجاست است ۴۳
مبحث سوم: شرایط و ویژگیهای تیمم ۴۳
گفتار اول: نبودن آب ۴۴
گفتار دوم: وجوب طلب آب ۴۵
گفتار سوم: عجز از وصول آب ۴۷
گفتار چهارم: ترس از تلف ، به علت بیماری ۵۰
گفتار پنجم: ترس بر نفس ۵۳
گفتار ششم: ترس از سرما ۵۵
گفتار هفتم: ترس از تشنگی ۵۸
گفتار هشتم: بودن در سفر ۵۹
گفتار نهم: تیمم در آخر وقت ۶۲
گفتار دهم: آنچه که به وسیله آن تیمم میشود ۶۴

فصل سوم: مستحبات و مکروهات تیمم ۷۱
مبحث اول: مستحبات تیمم ۷۱
گفتار اول: خالص بودن خاک تیمم ۷۱
گفتار دوم: مرتفع بودن زمین خاک تیمم ۷۱
گفتار سوم: باز بودن انگشتان از هم ۷۲
گفتار چهارم: تکان دادن دست ها ۷۲
گفتار پنجم: مسح کردن جای قطع بوسیله‌خاک ۷۳
گفتار ششم: تیمم در آخر وقت ۷۴
گفتار هفتم: برای هر نماز تیمم کردن ۷۵
گفتار هشتم: تیمم هنگام حضور جنازه  ۷۶
گفتار نهم: مستحب بودن تیمم برای دخول به مکه ۷۷
گفتار دهم: مستحب بودن تیمم برای خواب ۷۷
مبحث دوم: مکروهات باب تیمم ۷۸
گفتار اول: مکروه بودن پیش نمازی بوسیله تیمم ۷۸
گفتار دوم: مکروه بودن تیمم با شن و ماسه و زمین شوره زار ۷۹

فصل چهارم: موارد مشروعیت تیمم رخصت یا عزیمت ۸۰
مبحث اول: مفهوم رخصت و عزیمت ۸۰
گفتار اول: مفهوم رخصت ۸۰
گفتار دوم: مفهوم عزیمت ۸۱
مبحث دوم: تیمم در موارد ضرر وعسر و حرج ۸۱
گفتار اول: نفی حکم ضرری ۸۱
گفتار دوم: نفی عسر و حرج ۸۲
مبحث سوم: رخصت و یا عزیمت بودن موارد مشروعیت تیمم ۸۴

فصل پنجم: اجزاء در باب تیمم ۸۸
مبحث اول: مفهوم اجزاء ۸۸
مبحث دوم: موارد اجزاء ۸۹
گفتار اول: تیمم محبوس وعدم اعاده ۸۹
گفتار دوم: تیمم در سفر و عدم اعاده ۹۱
گفتار سوم: تیمم برای جراحت و مریضی و عدم اعاده ۹۳
گفتار چهارم: تیمم برای جنابت و عدم اعاده ۹۴
گفتار پنجم: تیمم میت ۹۶
گفتار ششم: تیمم با نجاست بدن و لباس و عدم اعاده ۹۶
گفتار هفتم: کسیکه تیمم می کند و آب را در وقت می یابد ۹۸
گفتار هشتم: تیمم هنگام نجاست آب و  عدم اعاده ۱۰۰

فصل ششم: نتیجه گیری ۱۰۲
فهرست منابع ۱۰۴

چکیده :
موضوع تیمم به عنوان یکی از اسباب طهارت ، در ردیف طهارات دیگر از جمله : وضو و غسل قرار گرفته است ، با این تفاوت که تیمم ، در شرایط فقدان آب و یا در شرایط دیگری حتی با وجود بودن آب هم ، واجب می شود. از تیمم به عنوان بدل در متون دینی اشاره شده است . اما این بدل هنگامی که به عنوان جایگزین استفاده میشود ، چه در صورت جایگزینی وضو و چه در صورت جایگزینی غسل، کیفیت آن متفاوت است و در نیت تیمم هم این مسأله مدّ نظر قرار می گیرد  و  تیمم فقط با نیت مباح و جایز بودن نماز در هنگام ضرورت مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین با قصد قربت و نزدیکی به خدای متعال چنین جایگزینی استفاده میشود .
تیمم دست و روی به خاک مالیدن ، با قصد و نیت قربت برای عبادت به وجه شرعی است . و همین تیمم که خداوند در قرآن هم به آن اشاره کرده و جایز بودن آن را درهنگام مریضی ، سفر و شرایط دیگر بیان نموده ، دارای ویژگیهای است و در هر شرایطی امکان استفاده از تیمم جایز نیست . به عنوان مثال در خصوص همین بیماری که خداوند امکان استفاده از تیمم را به مکلف خود داده است ، اگر همین شخص بیمار از استعمال آب در هنگام بیماری ترس نداشته باشد و خوف شدت یافتن بیماری را نداشته باشد امکان استفاده از تیمم برای او جایز و مباح نمی باشد. در خصوص کیفیت تیمم میان فقها شیعه و اهل سنت اختلاف است ، و هر یک دیدگاهی در این خصوص دارند و به بیان آن دیدگاه از نقطه نظر قرآن و همچنین از روایات و مستنداتی برای بیان آن دیدگاه استفاده می کنند .
به خصوص در همین بحث از کیفیت تیمم ، در مورد حد وجه و حد دستان و این که از کدام جایگاه  باید مسح شود اختلاف وجود دارد و هر کدام از فقها حدی را برای تیمم مدنظر قرار داده اند . عده ای شمول و فراگیری صورت را برای تیمم در نظر گرفته اند و عده ای هم بخشی از صورت را به عنوان حد تیمم صورت برگزیده اند . و در خصوص دستها هم عده ای حد آن را از مچ و عده ای هم از آرنج را برای تیمم انتخاب نموده اند .
و همچنین در بین فقها اختلاف است در تیممی که بدل وضو است یک نوبت دست ها را بر خاک زدن و اگر بدل از غسل است دو نوبت .
اما مواردی که باعث میشود تیمم صورت پذیرد حدث هایی است که برای مکلف بوجود می آید حدث به دو بخش کوچک و بزرگ تقسیم میشود ، حدث کوچک مانند : خواب و یا اغماء و حدث بزرگ مانند : جنابت و حیض که باعث تیمم بدل از وضو در حدث کوچک و تیمم بدل از غسل در جنابت و یا حیض می شود .
موارد وجوب تیمم در هنگام  بروز همین حدث های کوچک و بزرگ است و یا خبث ، چیزهای نجس مانند : بول و تیمم میت که  در هنگام نبودن آب جایز می شود .
که باز خداوند در قرآن به این موارد اشاره کرده است ، هنگامی که با زنان خود مباشرت نمودید و یا اجابت مزاجی شما را حادث گردید اگر آبی نیافتید  با خاک پاک تیمم کنید .
در خصوص آنچه که با آن می توان تیمم کرد نیز اختلاف وجود دارد . در مورد کلمه صعید که خداوند به آن اشاره نموده که در هنگام ضرورت می توان از آن استفاده نمود نیز اختلاف است عده ای فقط خاک طاهر را برای تیمم جایز می دانند و عده ای هم علاوه بر خاک ، تیمم بر سنگ، و یا هر آنچه که از زمین برمی آید را برای تیمم جایز می دانند .
تیمم دارای واجبات ، مستحبات و مکروهاتی می باشد ، و واجبات آن از جمله غصبی نبودن مکان تیمم ، طاهر بودن خاک و موارد دیگر و مستحبات از جمله برای هر نماز یک تیمم کردن و ممزوج نبودن خاک و غیره و مکروهات از جمله تیمم بر زمین شوره زار و … را می توان اشاره کرد.
در خصوص موارد مشروعیت تیمم این نکته قابل بررسی است که این موارد مشروعیت رخصت است یا عزیمت گفته شده که در موارد سختی و مشقت خداوند به انسان رخصت استفاده از تیمم را داده است و یا هرگاه شارع ، منع چیزی را بردارد و یا درشرایط خاصی ، به خاطر سبک کردن بارمکلف رفع منع نماید چنین چیزی قانون گذاری شده است مثل احکامی که در شرایط اضطرار، اکراه و ضرر وضع شده است و این رخصت در مقابل عزیمت قرار گرفته و منظور از آن ، احکام عمومی است که اصالتاً قانون گذاری شده اند و اختصاص به شرایط خاص، و به مکلف خاصی ندارد ، مانند وجوب روزه و … و در تیمم اختلاف است که این موارد رخصت است و یا عزیمت ، برخی این موارد را در  هنگام فقدان آب ،  عزیمت می دانند، و برخی موقعی که برای شخصی عذری بود رخصت می دانند و بین فقها در این خصوص اختلاف است  و هر یک از فقها در این خصوص  نیز دارای دیدگاه های متفاوت هستند .
اما آنچه که در خصوص تیمم قابل بررسی است بحث اجزاء در تیمم است . شکی نیست که اگر مکلف آنچه را مولایش به او امر کرده به نحو مطلوب انجام دهد ، به صورتی که همه اجزاء و شرایط که  هم در شرع و هم در عقل معتبر است در آن جمع باشد . در این صورت چنین فعلی ،امتثال آن امر از جانب مکلف شمرده می شود ، خواه امر اختیاری واقعی باشد و خواه اضطراری و خواه ظاهری . اما در حالت اضطرار فعلیت تکلیف برداشته می شود و خداوند متعال کسی را به اندازه وسعش تکلیف نمی کند . به عنوان مثال در حالت اضطرار به جای وضو و غسل امر به تیمم فرموده است. اکثر دلیل های که در مورد تکالیف اضطراری وارد شده ، مطلق هستند مثل قول خداوند که می فرماید : اگر آبی نیافتید برای وضو و غسل با زمین پاک تیمم کنید و معنای ضاهر آن به مقتضای اطلاقش این است که در حال ضرورت می توان به تکلیف دوم اکتفا نمود و تکلیف منحصر در همین دومی است و غیر از آن تکلیفی نیست ، حکم فقها به اجزاء این است که فعل نه قضاء دارد نه اداء و قول به اجزاء امری است که نمیشود از آن فرار کرد . و هر کدام  از فقها در خصوص هریک از موارد تیمم بعد از مرتفع شدن مانع ، دیدگاهی در خصوص اداء و یا قضاء آن موارد دارند . تمامی بحث های مربوط به تیمم از کتب حدیثی و همچنین از سی دی المعجم استفاده شده است . و منظور از این تحقیق بررسی مستندات فقهی تیمم در همه موارد آن میباشد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Time limit is exhausted. Please reload the CAPTCHA.